Denken

De Duits-Joodse filosofe Hannah Arendt heeft niet alleen baanbrekende werken geschreven over politieke theorie en het actieve leven, maar ook een klassieke studie over het denken. Denken put uit de hele geschiedenis van de filosofie: het is een ongemeen rijk boek waarmee Hannah Arendt toetreedt tot het pantheon van de grote filosofen.

Levert denken iets op? Heeft het nut? Lost denken de problemen van de wereld op? Geeft het de kracht om te handelen? Is er een verband tussen gedachteloosheid en kwaad, tussen het plegen van misdrijven en het verwaarlozen van de denkactiviteit? Een antwoord op deze fascinerende vragen articuleert Hannah Arendt in Denken, het eerste deel van de trilogie Het leven van de geest, waaraan ze tot op de laatste dag van haar leven werkte.

Hannah Arendt (1906-1975) was hoogleraar aan de universiteit van Chicago en aan de New School for Social Research in New York. Meest recent verscheen van haar in Nederlands Eichmann in Jeruzalem (20073) en De menselijke conditie (2009).

Recensie IZB-Ark

Metafysische rede en nuchter verstand

Denken. Het leven van de geest van Hannah Arendt ─ bekend geworden door haar indrukwekkend boek over het Eichmann-proces (1961,) De banaliteit van het kwaad. Een reportage(1963) ─ is een diepgravende en erudiete verhandeling over één van de edelste vermogens van de mens: het denken.

In een breed opgezet betoog waarin de grote denkers van het Westen ─ van Plato tot Kant en van Hegel tot Wittgenstein ─ de revue passeren betoogt zij dat het denken of de rede niet zoekt naar waarheid en kennis.  Dit zoeken is voorbehouden aan het verstand dat de veelheid van de verschijnselen zoals die zich in de wereld en aan de mens voordoen waarneemt en beschrijft.

 De rede daarentegen, zo is sinds Plato  altijd de hoofdlijn van de Westerse filosofie geweest, zoekt naar diepere grond en oorsprong, is metafysisch van aard. In haar eigen woorden: ‘het verstand verlangt te vatten wat aan onze zintuigen gegeven is, maar de rede (Vernunft) verlangt de betekenis ervan te begrijpen’.  Samengevat: het denken richt zich op het zichtbare, de rede op het transcendentale.

Hannah Arendt heeft grote waardering voor de Westerse metafysische traditie, erkent naast het grote verschil  ook het nauwe verband tussen denken en rede, maar kiest met haar betoog voor het verstand,  een keuze die voortvloeit uit haar visie op de werkelijkheid.

Lezing van dit inhoudsrijke boek met zijn vele aanhalingen van de grote Westerse denkers vereist de nodige inspanning van de lezer. Inspanning echter die rijkelijk beloond wordt en veel inzicht geeft in de wereld van de geest.

O.W. Dubois

November 2012