Spaans meisje op Ameland

Op 19 oktober 2004 was er een uitzending van het NPS Programma ‘Andere Tijden' over de Spaanse Burgeroorlog. In de VPRO-gids was ter illustratie een mooie zwart-wit foto geplaatst van een strandtafereel en de intrigerende titel: 'Spaanse edellieden op Ameland'. Rita Knijff-Pot bewaarde het artikel in haar knipselmap met stukken, waar ze eens over zou willen schrijven en besloot in 2007 met dit gegeven aan de slag te gaan. Het werd het begin van een zoektocht die haar meenam naar verschillende plaatsen in Nederland, Spanje en Duitsland. Ze sprak met mensen, deed onderzoek in archieven en reconstrueerde een familiegeschiedenis. Met bijna iedereen die in deze onalledaagse geschiedenis een rol speelde en nog in leven is, heeft ze gesproken. De zwarte gaten werden opgevuld met fictie, waarbij de feiten haar in het gareel hielden. Vanaf het eerste gesprek op Ameland, vond ze dat dit verhaal verteld moest worden, met respect voor alle betrokkenen.

Het verhaal vindt zijn oorsprong bij het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog en de Tweede Wereldoorlog. Een jongen uit Madrid en een meisje uit Nes op Ameland worden verliefd op elkaar. Voor ieder mens geldt dat de tijd waarin je leeft, bewust of onbewust invloed heeft op de keuzes die je maakt of die voor je gemaakt worden. In het leven van de hoofdpersonen speelt de geschiedenis een zo bepalende rol, dat ze het bewerkte tot een roman.

Recensie IZB-Ark

Franco in de polder
"Spaans meisje op Ameland" van Rita Knijff-Pot doet denken aan literaire docudrama's als "Het meisje dat verdween" van Els Florijn en "In Europa" van Geert Mak: geschiedenis geschoeid op persoonlijke leest.

Bijna iedereen weet dat overtuigde communisten (waaronder b.v. de beroemde schrijver George Orwell) naar Spanje gingen om daar tijdens de burgeroorlog (1936-1939) tegen dictator Franco te vechten. Dat er andersom ook Spaanse nationalisten vertrokken, en asiel zochten in o.a. ons land, is veel minder bekend. Ze werden met open armen ontvangen door de Rooms-katholieke Kerk die de burgeroorlog bestempelde als een strijd van het christendom tegen het atheïsme.
Dit is het verhaal over Annelies, één van de nakomelingen van zo'n asielzoeker. Een ongewenst kind, want haar moeder was niet getrouwd, en een buitenechtelijk kind krijgen was in die tijd een grote schande.

Ik heb de achtergrond van de Spaanse burgeroorlog altijd erg verwarrend gevonden. Het knappe van dit boek is, dat daar in romanvorm een heel duidelijk overzicht van wordt gegeven. Voor het eerst snap ik het een beetje.
Indrukwekkend zijn vooral ook de verhalen over hoe WO II in Duitsland werd beleefd. De moeder van Annelies trouwde met een Duitse soldaat die haar meenam naar Meissen, een plaatsje dichtbij Dresden. Een verhaallijn volgt haar vader, die buitenlands verslaggever werd voor de Spaanse radio, en in die tijd in Stuttgart zat.

Door het turbulente levensverhaal van iemand te ontsluieren, heeft de schrijfster niet alleen een erg mooie roman, maar ook een boeiend stuk geschiedenis gepresenteerd.

Evelien de Nooijer
Januari 2012