Ik zal leven

Henry Orenstein groeit op in een Joods gezin in het stadje Hrubieszów in Polen. Als op 1 september 1939 de Duitsers Polen binnenvallen is hij 16 jaar oud. Een aantal jaren weten Henry en de andere leden van het gezin uit de greep van de nazi’s te blijven door te vluchten en onder te duiken. Op 28 oktober 1942 is vluchten niet langer mogelijk. Henry’s ouders worden korte tijd later gedood en Henry en zijn broers en zus belanden in het concentratiekamp Budzy’n. De geruchten over de oorlog die het kamp binnensijpelen zijn hoopvol, tegelijkertijd is hun leven iedere minuut van elke dag in gevaar. Ze balanceren voortdurend tussen hoop en vrees. In januari 1944 wordt in het kamp aangekondigd dat er Joodse wetenschappers, scheikundigen en wiskundigen worden gezocht voor een zogenaamd Chemiker Kommando. Henry meldt zichzelf, zijn broers, zus en enkele bekenden aan. Een vlaag van verstandsverbijstering? Of een briljante ingeving?

Ik zal leven is een waargebeurd verhaal, dat heel gedetailleerd laat zien in welke nachtmerrie Poolse Joden terechtkwamen toen de oorlog begon. De auteur zet zijn persoonlijke verhaal af tegen het grote decor van het door de oorlog verscheurde Europa. Daarmee geeft hij de lezer een beter perspectief op zowel de oorlog als de verschrikkingen van de Holocaust.

‘Ik heb dit boek in één dag uitgelezen. Het is zo meeslepend geschreven dat ik het niet kon wegleggen. We moeten dankbaar zijn dat zo’n gedetailleerd verslag van een echte overlever nu ook voor de komende generaties bewaard is gebleven.’

Recensies Kameel.nl

Hoe de Poolse Joden leefden in de 2^e WO in het oosten van Polen, op de scheidslijn van het Russisch-Duitse gevechtsfront

Ik zal leven van Henry Orenstein is een boek van een overlevende van deze verschrikkelijke oorlog. De schrijver vertelt over zijn leven als Poolse Jood in die jaren, maar ook over zijn overlevingstocht langs verschillende concentratiekampen. De schrijver heeft de kampen overleefd onder andere door het briljante idee om Joodse wetenschappers (of zij die daarvoor door wilden gaan) in de kampen te laten werken aan een zeer geheim, niet bestaand project.

De omstandigheden in het oosten van Polen waren voor de oorlog al niet gunstig voor Joden, dus de situatie werd er in de oorlog alleen maar slechter op. Ook in Polen waren er velen die zich afzetten tegen de Joden. Gelukkig wilde een enkeling zich verzetten tegen deze haat door Joden op te vangen of te helpen. Zelfs binnen Poolse gezinnen waren er grote verschillen. De man wilde bijvoorbeeld niets weten van de Joden en zou ze wel verraden, terwijl de vrouw de ondergedoken mensen hielp met eten en kleding.

In de oorlog wordt het hele gezin Orenstein uit elkaar getrokken. De ouders worden al snel geëxecuteerd. Enkele broers kunnen lang bij elkaar blijven en weten elkaar te steunen. In de kampen ontstaan vriendschappen die voor de oorlog eigenlijk onmogelijk waren. De wreedheden van de overheersers, niet alleen Duitsers, wordt wel beschreven in het boek, maar niet tot in de kleinste details. Op deze manier weten de lezers wel wat er is gebeurd, maar worden minder afgeschrikt door de onmogelijke wandaden.

De wil om te overleven van de schrijver is zo sterk dat het bijna vanzelfsprekend is dat hij de oorlog overleefd. Als je de laatste hoofdstukken leest begrijp je wat voor onmenselijke omstandigheden er waren aan het einde van de oorlog. Ook na de oorlog was het allemaal niet in één keer opgelost. Het oorlogsgeweld was wel ten einde gekomen.

Voor mij een boek om over enkele jaren nog eens te lezen. Ik denk dat het goed is dat veel mensen dit boek lezen om nooit te vergeten waartoe wij in staat zijn.

Onno Rugenbrink

Mei 2014

Het verhaal van een Holocaustoverlever

Eindelijk is het levensverhaal van de Pools-Joodse Holocaustoverlever Henry Orenstein door Richard Kettmann in goed Nederlands vertaald: “Ik zal leven”.

Het leest weg als een spannend jongensboek. Orenstein vertelt hoe hij van jongs af aan te maken had met antisemitisme. Op school werd hij getreiterd en gepest. Op markten en braderieën hadden Poolse boeren bij voorbaat al zakken en dozen bij zich, in de hoop op een escalatie van geweld of een regelrechte progrom, zodat ze Joodse huizen of winkels konden plunderen. Omdat hij op het gymnasium de beste van de klas was had hij recht op een prijs, zoals de gewoonte was, maar de directeur van de instelling zei doodleuk dat geen enkele leerling het vereiste niveau haalde.

Toen Polen tijdens de oorlog door Hitler onder de voet werd gelopen begon Orenstein’s tocht langs maar liefst vijf (!) concentratiekampen. Wat hij meemaakte is met geen pen te beschrijven. Het meest wrange is dat toen hij na de oorlog terugkeerde naar zijn voormalige woonplaats, hij bedreigd werd door de mensen die het huis van zijn vader hadden ingepikt. Na de zoveelste confrontatie met antisemitische uitspraken emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij een succesvol leven leidde.

Het bijzondere is dat Henry Orenstein zijn persoonlijke lot op een ongelooflijk heldere manier op het verloop en de geschiedenis van WO II betrekt.

Meer over “Ik zal leven” is te vinden op mijn blog: “Over Boeken, enzo…”.

Evelien de Nooijer

Juni 2014