Minima Moralia

In Minima Moralia behandelt Adorno centrale vragen uit de levenskunst en de levensfilosofie. De titel is een zinspeling op Magna Moralia, een van Aristoteles' werken over ethiek. Adorno schreef deze 153 zeer persoonlijke mini-essays tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen hij in ballingschap was in de vs. Hij plaatst vraagtekens bij de mogelijkheid van een 'goed leven' na de verschrikkingen van de eerste 45 jaar van de twintigste eeuw. Soms vormen ze een diepzinnige analyse van wat er mis is met de laatkapitalistische maatschappij, dan weer zijn het poëtische bespiegelingen vol nostalgisch verlangen naar het verloren geluk.
De antwoorden die Adorno geeft zijn origineel en ontnuchterend. Hij laat zijn lezers echter niet zonder hoop achter. Minima Moralia heeft door zijn stilistische vorm en dankzij Adorno's briljante denkkracht de klassieke status verkregen van een filosofisch-literair juweel.

Recensie IZB-Ark

Fijnheid van gevoel en denken

Minima Moralia. Reflecties uit het beschadigde leven van Theodor W. Adorno ─ vooraanstaand Duits fillosoof en één van de belangrijkste leden van de 'Frankfurter Schule' ─ is een bundel diepzinnige en fijnzinnige beschouwingen over leven en kunst en wetenschap.

Adorno (1903-1969) schreef deze mini-essays van ongeveer van één tot drie bladzijden in de jaren 1944-1946 toen hij als balling in de Verenigde Staten verbleef en zich rekenschap gaf van zijn positie als intellectueel in de emigratie. Vanuit deze situatie, zo schrijft hij, vloeien bespiegelingen voort met een breder maatschappelijk en antropologisch bereik; bespiegelingen betreffende de psychologie, de esthetica en de wetenschap in hun verhouding tot het subject, de mens.

Een uitgebreid scala van onderwerpen passeert de revue: van literatuur en filosofie, waar we vele grote figuren van de Europese geestesgeschiedenis tegenkomen, tot maatschappelijke veranderingen in de twintigste eeuw en de vaak vervreemdende invloed daarvan op het persoonlijk leven. Natuurlijk is ook het  nationaal-socialisme in Duitsland – voor Adorno de ultieme vorm van barbarij ─ een steeds terugkerend thema .

Alle beschouwingen zijn rijk van inhoud – een inhoud die men langzaam en aandachtig tot zich moet nemen ─ en geschreven in een voorname en verzorgde stijl . Terecht wordt op de achterflap het boek als een filosofisch-literair juweel gekarakteriseerd.

Afzonderlijke vermelding verdient het instructieve nawoord van vertaler Hans Driessen en de toevoeging van een verklarend personenregister en de vertaling van een aantal woorden en begrippen. Een omissie is dat nergens wordt vermeld dat reeds in 1971 van de hand van Maurits Mok een vertaling in de onvolprezen Aula-reeks is verschenen.  Dat neemt niet weg dat de uitgever lof verdient voor deze nieuwe editie van een klassiek meesterwerk.

O.W. Dubois

April 2013